Wat is zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid is een innerlijke toestand van weten dat je robuust, veerkrachtig en vindingrijk genoeg bent om de uitdagingen en moeilijkheden aan te gaan die het leven je onvermijdelijk toewerpt.
Ze wordt gevormd uit de betekenis die je aan je eigen levenservaringen hebt gegeven, die dan weer je aangeboren persoonlijkheid overlappen; en ook uit wat je hebt zien ‘gemodelleerd’ door de zelfredzame mensen met wie je in contact bent geweest.
Met de juiste omstandigheden en begeleiding kunnen we geleidelijk die zo belangrijke karaktertrekken ontwikkelen van moed, bekwaamheid, vastberadenheid, doorzettingsvermogen, vasthoudendheid, en veerkracht.
We moeten leren niet toe te laten dat onze tegenslagen, teleurstellingen en mislukkingen negatieve overtuigingen die we nog uit onze kindertijd koesteren, versterken. In plaats daarvan moeten we alle negatieve ervaringen rationeel evalueren – vrij van hun emotionele componenten – en nagaan wat we ervan kunnen leren; en wat we misschien aan onszelf willen veranderen om ons in staat te stellen zulke uitdagingen in de toekomst beter aan te kunnen. Als we ontdekken dat ons plan of onze strategie op de een of andere manier gebrekkig was – kunnen we vervolgens effectieve manieren bedenken om het te veranderen!
Het kan moeilijk zijn onze vroege emotionele wonden te overwinnen, maar als we ze kunnen zien als de leermomenten die ze bedoeld zijn, kunnen we groeien en meer een robuuste, realistische en geaarde Volwassene worden, die zich kan ‘bezighouden’ met de zaken van het leven.
Onze nieuw gevonden innerlijke kracht zal ons dan bufferen tegen toekomstige stormen, terwijl we meer kansen opeenstapelen om groter te worden dan we waren.
Anders zullen onze oude ‘programmering’ en ‘script’ zich alleen maar steeds blijven herhalen, en ons vast laten zitten in het oude drama van ons leven.
Denken
Naarmate we beter in staat zijn zelf te denken, te plannen en passende actie te ondernemen, hoeven we niet meer te rekenen op een ‘life-coach’ of ‘cognitief-mentor’ om ons gezond-wijs functioneren voor ons te doen. Met onze eigen Ego-Sterkte kunnen we voor onze eigen behoeften zorgen en onze plannen uitvoeren, en met volgehouden inspanning onze doelen bereiken.
Naarmate we ons ontwikkelen tot een zelfredzame volwassene kunnen we, paradoxaal genoeg, ook voor anderen een betrouwbaarder persoon worden. We kunnen ook betere relaties hebben, omdat we niet meer op zoek zijn naar de ander om ons te valideren of zijn liefde voor ons te bewijzen. Als we onze eigen emotionele toestand kalmeren en verzachten en kiezen voor een versnelling naar onze verstandige redenering en rationele volwassenheid, kunnen we ons dan in feite losmaken om speelser en intiemer te worden. Dit komt omdat we de ‘neurotische’ behoeftigheid en spelzucht oplossen die in veel relaties zo gewoon is.
Als ouder kunnen we het gevoel van zelfredzaamheid van ons kind enorm helpen – iets waar ze meestal toch al van jongs af aan toe worden gepusht! We kunnen ze trapsgewijze uitdagingen bieden en mogelijkheden om nieuwe vaardigheden en talenten te leren – die niet duur hoeven te zijn.
We kunnen hun opkomend gevoel van eigenwaarde en achting ondersteunen en aanmoedigen; door op een eerlijke en empathische manier passende en goed getimede complimenten te geven – zonder sarcasme of achterbakse complimenten; en zeker niet door spot of welke vorm van neerbuigendheid dan ook tegen de gevoelige ziel van het kind te gebruiken.
Gedrag
Negatief gedrag moet gewoon zo genoemd worden en losgekoppeld worden van de positieve goedheid van het kind zelf. Sommige slechte gedragingen moeten gewoon genegeerd worden – zolang ze maar op geen enkele manier gevaarlijk zijn voor wie dan ook. Verstikkend overbeschermend ouderschap, ook al is het goed bedoeld, berooft een kind van de mogelijkheid om in zijn leven noodzakelijke grenzen te vormen en zich daaraan te houden, of om eventuele uitdagingen frontaal aan te pakken.
Leren om bevrediging uit te stellen is ook belangrijk, maar het wordt moeilijker in de moderne tijd waarin de media ons hersenspoelt met het idee dat je om ‘iemand te zijn’ ‘het moet hebben en wel NU!’ Het gevoel van persoonlijke prestatie door naar een doel toe te werken en het te bereiken kan verloren gaan door de voortijdige bevrediging van een verlangen.
Als psychotherapeut heb ik met veel mensen gewerkt die geen kans kregen om zelfredzaamheid te ontwikkelen omdat hun vroege leven beheerst werd door chaos en angst; en ze moeten dan proberen om op een veel later tijdstip in hun leven een voldoende gevoel van volwassen zelfredzaamheid te ontwikkelen om beter in de wereld te kunnen functioneren.
Andere cliënten hadden ouders die door hun eigen narcisme opgroeiden met de verwachting dat ze moesten slagen, misschien academisch of in sport/drama enz. zodat hun ouder(s) hun eigen broze gevoel van eigenwaarde konden opkrikken met de glorie van de prestaties van hun ‘perfecte’ kroost. De individuele persoonlijkheidsontwikkeling van het kind wordt dan verstikt, evenals het vermogen om op zichzelf te vertrouwen en het pad van zijn eigen leven te sturen.
Andere cliënten daarentegen meldden dat ze een goede/goede/ideale jeugd hadden gehad – die hen helaas niet had voorbereid op de beproevingen van het leven….ze hadden geen vaardigheden waarmee ze hun emoties konden reguleren of met een latere levenscrisis konden omgaan – zoals ontslag, echtscheiding, faillissement van een bedrijf, inbraak of oplichting enz. – en ze werden volledig uit hun evenwicht gebracht door omstandigheden waar een meer zelfredzame en veerkrachtige persoon beter tegen opgewassen zou zijn.
Jij bent de enige die je nooit zal verlaten, dus je kunt er net zo goed zeker van zijn dat je in ieder geval op jezelf kunt vertrouwen.
We leven tegenwoordig in een ‘iets voor niets cultuur’ die vertrouwt op de welwillendheid, plicht, medelijden en steun van andere mensen, of van de Staat. Deze afhankelijkheid ontwikkelt het karakter van een mens niet en versterkt zijn persoonlijkheid niet.
Geloven in jezelf en je vermogen om je eigen Leven van Keuze te scheppen weerhoudt je ervan op te geven.
Je positieve voornemens herhalen, met oprecht gevoel, heeft bewezen positieve en tastbare resultaten teweeg te brengen.
Het is nooit te laat om te leren veranderen en beter te worden dan je vroeger geloofde dat je ooit zou kunnen zijn!
Joke Roels – Psychotherapeut in Westerlo. Helpt als auti-coach, opvoedingscoach, thuisbegeleider, psychotherapeut, online-coach en organiseert elke schoolvakantie (behalve de Kerstvakantie) Time Out Projecten voor gezinnen met kinderen die opvoedingsproblemen ervaren.