Gevoel van eigenwaarde
Hoe we over onszelf denken is een van de belangrijkste factoren in hoe gelukkig ons leven voor ons aanvoelt. Een gezond van eigenwaarde drijft onze dromen aan, bepaalt onze relaties, en maakt evenwichtiger en veerkrachtiger emotionele toestanden mogelijk. Het is essentieel en toch voelt het voor velen niet alleen ongrijpbaar maar ook onvoorstelbaar.
Als er een laag gevoel van eigenwaarde is, is het vaak zo doordringend; het sijpelt door in elk aspect van iemands leven, dat het gemakkelijk maakt om aan te nemen dat de meeste mensen de gevoelens voelen waarmee ze worstelen. Ik heb opgemerkt dat wanneer cliënten aan eigenwaarde komen werken, er een onderliggende overtuiging is dat alleen degenen met uitmuntende uiterlijke successen of extreme lichamelijke eigenschappen of talenten een gezonde zelfaanvaarding hebben. Dit is niet waar en vaak kunnen zelfs in die gevallen de mensen die we als “waardig” noteren of die een gezonde eigenwaarde bereikt hebben, het ook moeilijk hebben, ondanks wat we uiterlijk zien.
Gezonde eigenwaarde
Dus hoe voelt gezonde eigenwaarde – hoe ziet het eruit? Als iemand een gezond gevoel van eigenwaarde heeft, wordt hij niet diep getroffen door afkeuring of kritiek van anderen. Iemand met een gezond gevoel van eigenwaarde meet de feedback van anderen in het licht van zijn eigen interne overtuigingen en gevoelens. Dit betekent dat ze anderen kunnen aanhoren zonder het gevoel te hebben dat ze waardeloos zijn, of verminderd worden door de overtuigingen van anderen.
Langs diezelfde lijn voelen ze niet de behoefte zich tegenover anderen te verdedigen, of anderen de schuld te geven van fouten of tekortkomingen. Mensen met een gezond gevoel van eigenwaarde zijn waarschijnlijk uiterlijk succesvol, maar hun prestaties worden niet zozeer gevoed door een behoefte zichzelf te bewijzen als wel door een gevoel van betekenis en doelgerichtheid. Er is een gevoel van diepe vrede en persoonlijke kracht dat met gezonde eigenwaarde gepaard gaat; een aanvaarding dat perfectie niet hoeft te bestaan of voortdurende goedkeuring van anderen nodig heeft om je veilig te voelen in je leven en een diep en blijvend geloof dat je zichzelf en je leven kunt veranderen als je dat wenst.
Opgroeiend in de jaren ’60 en ’70 was er een opwinding over gepopulariseerde psychologie. Alledaagse mensen lazen over belangrijke onderwerpen als eigenwaarde in boeken als “Ik ben OK, jij bent OK”. Je zou denken dat al die decennia later de beschikbaarheid van middelen voor zelfverbetering zou hebben gezorgd voor een toename van het aantal mensen met een gezond gevoel van eigenwaarde, maar dat lijkt niet het geval te zijn. Meer dan ooit worstelen volgende generaties met eigenwaarde, ondanks de toevloed van informatie. Waarom is dit dan het geval en hoe verwerft men een gezond gevoel van eigenwaarde?
Het antwoord ligt in een evenwichtige definitie en begrip van het onderwerp. Eigenwaarde is een kernovertuiging over jezelf, een houding over jezelf als waardig of onwaardig voor geluk en iemands bekwaamheid om de uitdagingen van het leven aan te gaan. Deze twee dingen moeten in evenwicht zijn om een gezond gevoel van eigenwaarde te hebben. In zekere zin kan gezegd worden dat de voorlichting van de vorige decennia verkeerd ging in termen van wat benadrukt werd.
Goed gevoel?
Wanneer mensen over eigenwaarde alleen beginnen te denken in termen van een goed gevoel over zichzelf hebben, is dat vergelijkbaar met veel blanco cheques hebben en geen geld op de bank om het te staven. Het bekwaamheidsaspect van eigenwaarde vormt een tegenwicht voor het waardigheidsaspect en wordt ontwikkeld door realistische en juiste inschattingen van jezelf, het vermogen om tegenslagen te overwinnen, het vermogen om redelijk trots te zijn op je prestaties, en terug te veren van mislukkingen.
Als iemand zich alleen richt op goede gevoelens over zichzelf dan kan hij een vals gevoel van eigenwaarde hebben dat alleen overeind blijft als anderen in zijn omgeving zijn goede gevoelens versterken. Veel ouders die probeerden een goed gevoel van eigenwaarde bij hun kinderen te creëren, overlaadden hen in alle situaties met lof, ook als de eigenschappen of prestaties niet in de werkelijkheid gegrond waren als lofwaardig. Praktijken als elke deelnemer een trofee geven bijvoorbeeld kunnen een opgeblazen gevoel van eigenwaarde scheppen. Dit zorgt voor veel ongelukkigheid en het gevoel dat je je moet verdedigen om je goed te blijven voelen, wat een vermoeiende en onbevredigende manier van leven is. Vals en laag gevoel van eigenwaarde schept ook een heleboel andere mogelijke problemen zoals het beperken van levenservaringen, het niet nastreven van dromen en doelen en ook het neigen naar ongezonde relaties.
Als je wilt beginnen met het opbouwen van je gevoel van eigenwaarde zijn hier een paar beginstappen.
1. De eerste stap is eerlijk tegen jezelf zijn, dat dit een probleem voor je is. Dat is de eerste stap om je in staat te stellen te veranderen.
2. Sta niet toe dat je in een toestand blijft waarin je anderen de schuld geeft van deze toestand. Hoewel ouders en gezin van herkomst factoren kunnen zijn geweest voor een laag gevoel van eigenwaarde, worstelden ook zij waarschijnlijk met dezelfde problemen en hadden ze niet de bedoeling ze op jou over te dragen. Als iemand in een toestand blijft waarin hij anderen de schuld geeft, is dat een valstrik die iemand vasthoudt.
3. Stop met alle negatieve zelfpraat. Dit is een proces van jezelf omscholen. Begin met herkennen wanneer het voorkomt, onderbreek de gedachte en kies een vriendelijker gedachte om tegen jezelf te zeggen. Je kunt ook hypnose overwegen voor hulp bij dit probleem. Terugkerende gedachten kunnen door hypnose direct uitgedaagd worden en het algemene gevoel van hardvochtig zelfoordeel kan verschoven worden naar een meer gezonde zelfaanvaarding
4. Stop met jezelf en je leven te vergelijken met anderen om te oordelen over waardigheid of onwaardigheid. Er zijn altijd mensen die ergens meer of minder van hebben dan jij. Dit heeft weinig te maken met hun waardigheid of de jouwe en het leidt af van het echte probleem dat in jou bestaat, niet extern aan jou. Vergelijken met anderen is een verspilling van energie die je alleen maar een slecht en vast gevoel geeft.
5. Begin te werken met een counselor die je kan helpen de andere problemen die met een laag gevoel van eigenwaarde samenhangen aan te pakken, zoals een evenwichtige gezonde kijk op jezelf, het stellen van gezonde grenzen met anderen en het opbouwen van persoonlijke competenties. Al deze ontwikkelingsgebieden zijn de tijd en moeite die ze kosten meer dan waard.
In mijn werk als psychotherapeut met cliënten geef ik ze dingen waar ze actief aan kunnen werken om deze taken te volbrengen. Simpelweg praten over eigenwaarde verandert er niets aan. Ik heb door jarenlange ervaring met het helpen van vrouwen met deze problemen geleerd dat we geen gezond gevoel van eigenwaarde ontwikkelen door niets te doen. Er is een proces van bewustwording en actie nodig om de onderliggende factoren die verantwoordelijk zijn voor een laag gevoel van eigenwaarde te veranderen. We zijn allemaal in staat een gezond gevoel van eigenwaarde te hebben met de juiste inzichten en begeleiding.
Joke Roels – Psychotherapeut in Westerlo. Helpt als auti-coach, opvoedingscoach, thuisbegeleider, psychotherapeut, online-coach en organiseert elke schoolvakantie (behalve de Kerstvakantie) Time Out Projecten voor gezinnen met kinderen die opvoedingsproblemen ervaren.