Schuldgevoelens

Zijn schuldgevoelens nuttig?

Gezondheidsvoorlichting wijst op de gevaren van te veel eten, drinken en zitten. Misschien vindt u dat als u iets graag doet, u zich er niet schuldig over hoeft te voelen. Of misschien vindt u dat u uw schuldige pleziertjes moet matigen als ze anderen negatief beïnvloeden.

Of misschien vindt u dat u minder tijd of geld aan uzelf moet besteden in het belang van het gezin. Ook kunt u trouw blijven aan uw partner ondanks de verleiding om achter zijn rug om met een andere aantrekkelijke persoon verder te gaan. Of misschien gelooft u dat ontrouw zonder schuldgevoel kan en niemand schaadt zolang het een geheime relatie blijft. Wat moet je doen als je je schuldig voelt? Je schouders ophalen en proberen het onaangename gevoel te vergeten? Of er op een andere manier mee omgaan? Zijn uw schuldgevoelens verkeerd of mogelijk nuttig voor u?

Angst, schaamte en schuldgevoelens

Het is moeilijk om schuldgevoelens, bezorgdheid en schaamte uit elkaar te houden. Misschien bent u de baas over een kind dat een woedeaanval krijgt in de supermarkt. Niet jouw schuld – maar dat neemt niet weg dat je je diep zelfbewust voelt en in verlegenheid gebracht door de blikken en ‘tut-tutjes’ van ander winkelend publiek dat aanneemt dat het wel jouw schuld is. Misschien is het niet eens uw kind. Je hebt niets tegen je geweten gedaan dat een schuldgevoel rechtvaardigt.

Toen de tweede wereldoorlog ten einde was, werden sommige Franse vrouwen publiekelijk vernederd door hun hoofd kaal te laten scheren omdat ze met de vijand hadden geslapen. Hun gedrag was door hen oké bevonden, zolang het hen maar leuke dingen en gunsten opleverde.

Schuld is niet van toepassing als alleen het blootgesteld worden aan publieke blikken het probleem is. Zoals de persoon die geen geweten heeft en dus geen schuldgevoel over het heimelijk hebben van meer dan één seksuele partner. Alleen angst om ontdekt te worden.

Onterechte schuldgevoelens

Er schijnen aangeboren individuele verschillen te zijn in gewetensvolheid. Sommige mensen hebben een neiging tot bedachtzaamheid en impulscontrole. Zij hebben de neiging taken af te maken. Anderen zijn minder bedachtzaam en meer geneigd tot impulsiviteit en besteden minder zorg aan dingen. De consciëntieuzen zijn meer geneigd tot schuldgevoelens.

Als u merkt dat u zich schuldig voelt, bent u misschien niet eerlijk tegenover uzelf. Je schuldgevoel kan onlogisch en verkeerd zijn of in ieder geval overdreven. Maar toch ga je uiteindelijk op een schuldgevoelentrip. Dus zwijg je over wat het ook is waarover je een schuldgevoel hebt. Je houdt het geheim omdat je denkt dat je erdoor veroordeeld zult worden. Maar je hebt jezelf al veroordeeld. Misschien ben je bang om de waarheid te vertellen, omdat dat het bewijs zal zijn dat je onwaardig en niet geliefd bent.

Ontwaken tot een spirituele dimensie

Maar zijn alle schuldgevoelens gebaseerd op een verkeerd geweten? Degenen die beginnen te ontwaken tot de spirituele dimensie van het leven zouden wel eens een geweten kunnen ontwikkelen over opzichtige consumptie; zich schuldig voelen over het uitgeven van geld aan de nieuwste gizmo, een krachtigere auto, modieus onroerend goed, of een dure buitenlandse vakantie.

“Wie een verstandig geweten heeft, zal onvermijdelijk schuldgevoelens hebben als hij er tegenin gaat. Het kan ingaan tegen wat men diep van binnen beseft dat rechtvaardig en eerlijk is.”
Soms handelen we tegen een hartgrondig en diep besef van wat we als juist ervaren – niet handelend tegen een verkeerd geweten maar tegen een waar geweten. We voelen ons daar terecht slecht over, ook al hebben we soms in een opwelling en zonder na te denken in dwaling gehandeld. Niet alleen schuldig voelen over wat we hebben gedaan waarvan we diep in ons hart weten dat het verkeerd is, maar ook over wat we hebben nagelaten te doen; de zogenaamde zonden van nalatigheid en onvervuld potentieel.

Potentiële behulpzaamheid van schuldgevoel

Vroeg of laat doen we allemaal slechte of dwaze dingen waarvan we vinden dat ze ons bezoedelen of bezoedelen.

“Woede, dronkenschap, halsstarrigheid, onverdraagzaamheid, bedrog, afgunst, grootspraak, trots en verwaandheid, intimiteit met onrechtvaardigen, dat is wat iemand bezoedelt.” De existentiële psychotherapeuten hebben erop gewezen dat men de schuldgevoelens die voortkomen uit een bewustzijn van feitelijke overtredingen niet kan wegredeneren. Het gaat erom schuldgevoelens die voortkomen uit een waarachtig geweten proberen te ontwarren van schuldgevoelens die voortkomen uit andere oorzaken.

Het individu kan zich niet langer comfortabel beroepen op alibi’s als ‘Ik meende het niet’, ‘Het was een ongeluk’, ‘Ik kon er niets aan doen’, en ‘Ik volgde een onweerstaanbare impuls’. In plaats daarvan is de erkenning van schuld die voortkomt uit een echt geweten nuttig als het kan leiden tot een verandering van gedrag. Het is gemakkelijker om een gevoel van vergeving te voelen wanneer we onze daden ten goede veranderen. Verandering maakt komaf met dat schuldgevoel en stimuleert vooruitdenken.

“Ik ga het gewoon zeggen: Ik ben voor schuldgevoel. Schuldgevoel is goed. Schuldgevoel helpt ons op koers te blijven omdat het over ons gedrag gaat. Het ontstaat wanneer we iets wat we hebben gedaan – of nagelaten – vergelijken met onze persoonlijke waarden.”